| افعال غیرمحقق در تعدادی از گویش‌های حوزۀ کاسپین |
| کد مقاله : 1073-ICIL2024-FULL |
| نویسندگان |
|
جهاندوست سبزعلیپور * گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشکده علوم انسانی، واحد رشت، دانشگاه آزاد اسلامی، رشت، ایران. |
| چکیده مقاله |
| این پژوهش هدفش نشان دادن ساخت خاصی از افعال در گویش‌های ایرانی حوزۀ کاسپین است که تحت‌عنوان «افعال غیرمحقق» معرفی شده‌اند. منظور از غیرمحقق، افعالی هستند که امکان وقوع نیافته‌اند، یعنی به دلایلی که اغلب در بافت کلام به آنها اشاره می‌شود، فرصت ظهور پیدا نکرده‌اند. به‌عنوان مثال در جمله زیر از تاتی دروی، این ساخت با وندbay که بر سر صفت مفعولی فعل اصلی می‌آید، خود را نشان می‌دهد: 1) hasan šiya bay, avân vini برگردان: حسن اگر می‌رفت، آنها را می‌دید [پس حتماً نرفته‌است، چون آنها را ندیده است]. در تالشی عنبرانی نیز این ساخت در جملاتی مانند جملۀ زیر به کار می‌رود: 2) amad əštan ka ku be ša na.bay, utaš a.gat.i برگردان: اگر احمد از خانۀ خود بیرون نمی‌رفت، آتش می‌گرفت [پس حتماً بیرون رفته است]. در گیلکی لنگرودی نیز این ساخت در جملاتی شبیه جملۀ زیر به کار می‌رود: 3) age mi gow qasar nubu bi, har sâle dublayi ĉēn ābu. برگردان: اگر گاوم نازا نبود، هر ساله دوقلو میزایید. شواهد تاتی این مقاله به شکل کتابخانه‌ای و میدانی از گونۀ دروی deravi (از گونه‌های تاتی خلخال، استان اردبیل)؛ شواهد تالشی این مقاله از گونۀ عنبرانی (از گونه‌های تالشی شمالی رایج در شهرستان نمین استان اردبیل) و شواهد گیلکی از گونۀ لنگرودی (از گونه‌های گیلکی رایج در شهرستان لنگرود استان گیلان) جمع‌آوری شده‌است. نتیجه تحقیق نشان می‌دهد این ساخت در حال فراموشی است و امروزه در بین معمّرین و سالخوردگان بیشتر رواج دارد. |
| کلیدواژه ها |
| گویش‌های ایرانی، حوزۀ کاسپین، ماضیِ غیرمحقق، تاتیِ دروی، تالشیِ عنبرانی، گیلکیِ لنگرودی |
| وضعیت: پذیرفته شده مشروط |
