| دستوری شدگی ساخت «برتر» در فارسی |
| کد مقاله : 1087-ICIL2024-FULL |
| نویسندگان |
|
شادی داوری * دانشگاه علوم پزشکی تهران |
| چکیده مقاله |
| فرآیند «مقایسه»، عملکردی ذهنی است که از رهگذر آن، دو یا چند هستار به منظور کشف شباهت‌ها و تفاوت‌های میانشان به بوتۀ آزمایش کشیده می‌شوند. بر اساس مطالعات، بیان «مقایسه» در زبان‌های دنیا غالباً بر عهدۀ ساخت‌های صرفی است، با این وجود در بسیاری از زبان‌های دنیا ساخت‌های نحوی فراوانی نیز بیان این مفهوم را بر عهده دارند. در این مقال برآنیم تا بر اساس انگارۀ شناختی-رده‌شناختی طرحواره‌های رویداد هاینه (1997)، الگوهای زبانی بیان «ساخت برتر» در فارسی را به نمایش بگذاریم. ساخت «برتر»، یکی از زیرساخت‌های مفهوم مقایسه، ساختی است که از رهگذر آن، «بیش» یا «کم» بودگی یک هستار در دارابودن صفتی مشخص، نسبت به هستاری دیگر رمزگذاری می‌شود. در این انگاره، هشت طرحوارۀ رویداد منبع از جمله: کنش، مکان، منبع، هدف، قطبیت، ترتیب، تشبیه و موضوع برای بیان ساخت «برتر» معرفی شده‌اند. داده‌های فارسی حاکی از آنند که در بیان مفهوم «برتری» در فارسی، تمام هشت طرحوارۀ رویداد منبع از سوی گویشوران به خدمت گرفته می‌شوند. علاوه بر آن، مشاهده گردید که چهار طرحوارۀ منبع دیگر یعنی: اعضای بدن، معرفه، محمول دوگانه و اصطلاحی که در دیگر زبان‌های دنیا مستند نشده و در انگارۀ هاینه نیز مورد اشاره قرارنگرفته بودند، در فارسی، بیان ساخت برتر را برعهده دارند. این پژوهش نشان می‌دهد که مفهوم دستوری «برتریت» حاصل دستوری‌شدگی ساخت‌های فوق‌الذکر است. نکتۀ قابل توجه در مسیر دستوری‌شدگی این ساخت‌های نحوی، ثبیت ترتیب سازه است. معیاری که به لحاظ رده‌شناختی چنان با اهمیت است که می‌توان از رهگذر آن، ردۀ یک زبان را تعیین کرد. |
| کلیدواژه ها |
| دستوری شدگی، ساخت برتر، شناختی، رده شناختی، فارسی |
| وضعیت: پذیرفته شده مشروط |
