| کشش جبرانی: تغییر در کیفیت واکه؟ |
| کد مقاله : 1236-ICIL2024-FULL (R1) |
| نویسندگان |
|
انیس معصومی * دانشگاه علامه طباطبائی |
| چکیده مقاله |
| چنانچه به پیشینۀ مطالعاتی که بر روی برخی از گونه‌های زبان‌های ایرانی صورت گرفته نگاهی بیاندازیم، مشاهده می‌شود که به‌صورت ضمنی اشاره شده است که کشش جبرانی در برخی از گونه‌ها تأثیری دوگانه دارد. کشش جبرانی به فرایندی اشاره دارد که طی آن به جبران یک واحد وزنی حذف‌شده، واحدی دیگر کشیده می‌شود و به این صورت ساختار مورایی هجا حفظ می‌شود. در پژوهش‌های پیشین اینگونه مطرح شده که کشش جبرانی بسته به واکۀ هدف کوتاه، گاهی با افزایش کمیّت و گاهی با جایگزین‌کردن آن با واکۀ کشیدۀ [ɑ] وزن هجا را حفظ می‌کند. در پژوهش حاضر علّت تغییر کیفی واکه‌ها در این بافت بررسی شد. بررسی‌ها نشانگر آن بود که آن دسته از همخوان‌های پایانه که سبب تغییر در واکه می‌شوند در طبقۀ طبیعی همخوان‌های [حلقی] جای می‌گیرند و مشخصۀ مشترک آنها [ریشۀ زبان پس‌رفته] است. این همخوان‌ها طی فرایند همگونی حلقی‌شدگی مشخصۀ [ریشۀ زبان پس‌رفته] خود را به واکۀ مجاور گسترش می‌دهند و سبب تولید آن در جایگاهی افتاده‌تر و پسین‌تر شبیه به جایگاه [ɑ] می‌شوند. ازآنجاکه بافت رخداد این دو فرایند مذکور مشابه است، بررسی تعامل آنها نشان می‌دهد که در ابتدا، با عملکرد فرایند همگونی حلقی‌شدگی هستۀ هجا به واکه‌ای دومورایی بدل می‌شود. از آنجا که همخوان‌های [حلقی] تمایل به حذف شدن از پایانه دارند، به‌دنبال حذف آنها مورایی سرگردان ایجاد می‌شود. باوجوداین، دیگر زمینه برای عملکرد فرایند کشش جبرانی برچیده شده است، چرا که واکۀ کوتاه پیش از همخوان حذف‌شده به واکه‌ای دومورایی بدل شده که دیگر توان دریافت مورای سرگردان را ندارد. |
| کلیدواژه ها |
| کشش جبرانی، ریشۀ زبان پس‌رفته، همخوان‌های حلقی، همگونی حلقی‌شدگی، مورا. |
| وضعیت: پذیرفته شده مشروط |
