| ساخت موضوعی دوگانه در محمول‌های ارتقایی |
| کد مقاله : 1237-ICIL2024-FULL |
| نویسندگان |
|
مزدک انوشه * دانشگاه تهران |
| چکیده مقاله |
| تبیین ساختار نحوی جملاتی که در آنها حرکت فاعل به فاعل رخ می‌دهد، از یک‌سو مبحث پردامنه‌ای در رویکردهای مختلف دستور زایشی بوده است، و از دیگرسو به بسط و تعمیق بیشتر نظریه‌ها و زیرنظریه‌هایی چون بازبینی حالت، تعیین دامنۀ فاز، ویژگی پوچ‌واژه‌ها، و حرکت موضوع کمک کرده است. این جملات که با نام ساخت ارتقایی شناخته می‌شوند، در زبان فارسی نیز موضوع مناقشه‌برانگیزی بوده‌اند و به‌ویژه آنجا که مسئلۀ حضور پوچ‌واژه در جایگاه فاعل محمول‌های ارتقایی به میان می‌آید، آرای زبان‌شناسان ایرانی بسیار متفاوت بوده است. پژوهش حاضر متأثر از دیدگاه دن‌دیکن (2006، 2013) و در چارچوب کمینه‌گرایی، با تمرکز بر فعل «به‌نظر رسیدن» که نمونۀ متعارفی برای محمول‌هایی ارتقایی به‌شمار می‌رود، تبیین متفاوتی برای ساخت یادشده به‌دست می‌دهد و برپایۀ سازوکار بازبینی مشخصه‌های مقوله‌گزینی، استدلال می‌کند که این محمول تک‌ظرفیتی با ساخت موضوعی دوگانه وارد اشتقاق نحوی می‌شود. به‌بیان روشن‌تر، محمول نامفعولی «به‌نظر رسیدن» در جایگاه موضوع درونی خود با یک بند متممی خودایستا یا یک خرده‌بند ناخودایستا ادغام می‌شود و ساخت موضوعی خود را برآورده می‌کند. در وضعیت نخست، یک پوچ‌واژۀ ضمیری ناملفوظ در جایگاه فاعل بند اصلی درج می‌شود، و در وضعیت دوم فاعل ساختاری خرده‌بند به انگیزۀ بازبینی مشخصۀ حالت، به جایگاه فاعل بند اصلی ارتقا می‌یابد. در پایان، این پژوهش با تکیه بر ساختار محمول‌های ارتقایی، تعمیمی کلی برای اشتقاق‌های حاوی پوچ‌واژۀ ضمیری در فارسی پیشنهاد می‌دهد. |
| کلیدواژه ها |
| ساخت ارتقایی، مشخصه‌های مقوله‌گزینی، حالت، پوچ‌واژه، خرده‌بند |
| وضعیت: پذیرفته شده مشروط |
