| جنسیت و تسلط مشارکتی: بررسی الگوهای زبانی و روابط قدرت در نمایشنامه‌های ایرانی |
| کد مقاله : 1241-ICIL2024-FULL |
| نویسندگان |
|
بهزاد رهبر * گروه زبانشناسی، دانشکده ادبیات و زبانهای خارجی، دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران |
| چکیده مقاله |
| پژوهش حاضر به ارزیابی برهم‌کنش‌های واقعی میان جنسیت‌های مختلف می‌پردازد و فضای بازسازی‌شدة نمایشی را برمی‌گزیند که در آن برهم‌کنش‌های انسانیِ پالوده و اندیشیده، تجلی می‌یابد. هدف از پژوهش حاضر بررسی تأثیرِ جنسیت بر تولید شاخص‌های زبانی قطع گفتار، همپوشی کلام و پرسش‌های ضمیمه‌ای به‌عنوان عوامل اصلی تسط مشارکتی در گفت‌وگو بود. جنسیت در دو سطح جنسیت شخصیت‌های نمایشی و نیز، جنسیت نویسنده بررسی شد. همچنین، گفت‌وگوها در دو مقطع پیش و پس از انقلاب با هم مقایسه شدند. جامعة آماری پژوهش تمام نمایشنامه‌های ایرانی چاپ‌شده طی شصت سال اخیر ادبیات نمایشی ایران و حجم نمونه نه نمایشنامه‌ای است که به شیوۀ نمونه‌گیری غیرتصادفی انتخاب شده‌اند. نتایج نشان داد که فراوانی قطع گفتار در میان مردان بیش از زنان و همپوشی کلام و به‌کارگیری پرسش‌های ضمیمه‌ای در زنان به‌مراتب بیشتر از مردان است. جنسیت نمایشنامه‌نویسان بر تولید دو شاخص همپوشی کلام و پرسش‌های ضمیمه‌ای تأثیر معناداری دارد، اما بر بازتولید قطع گفتار تأثیری ندارد. از میان شاخص‌های تسلط مکالمه‌ای، فراوانیِ قطع گفتار و همپوشی کلام در آثار پیش از انقلاب، بیش از آثار پس از انقلاب بوده است. به‌طورکلی، پژوهش حاضر بازتولیدِ جنسیت در گفتمان زنان و مردان را تأیید کرد و نشان داد که گفتمان ادبیات نمایشی ایران حاوی مؤلفه‌های جنسیت‌گرا است. نتایج جستار حاضر برای نویسندگان، زبان‌شناسان اجتماعی، جامعه‌شناسان و نیز برنامه‌ریزان زبانی در شناخت الگوهای زبانی و مکالمه‌ای و نیز آشنایی با الگوی توزیع روابط قدرت بین دو جنس و در نهایت، درک بهتر زبان و عملکرد آن در جامعه سودمند است. |
| کلیدواژه ها |
| پرسش‌های ضمیمه‌ای، تسلط مشارکتی، جنسیت، قطع گفتار، نظریة تسلط، همپوشی کلام |
| وضعیت: پذیرفته شده مشروط |
