| تحلیل بهینگی تغییرات درزمانی نظام واکهای زبان فارسی |
| کد مقاله : 1247-ICIL2024-FULL |
| نویسندگان |
|
فهیمه خداوردی *1، گلناز مدرسی قوامی2، مجتبی منشی زاده3 1دانش‌آموخته دانشگاه علامه طباطبائی 2دانشگاه علامه طباطبائی 3عضو هیات علمی |
| چکیده مقاله |
| در پژوهش حاضر، تغییرات درزمانی نظام واکهای زبان فارسی در گذر از ایرانی باستان به فارسی میانه، فارسی دری و فارسی امروز و همچنین، چگونگی و چرایی رخداد آنها در قالب نظریة بهینگی تحلیل شده است. تغییراتِ درزمانی نظام واکهای زبان فارسی از نوع تغییرات نظام‌مند مستقل‌از‌بافت هستند که به‌طور‌تدریجی و در قالب جابه‌جایی‌های زنجیری در فضای واکهای شکل گرفته‌اند. این تغییرات شامل ساده‌شدن واکههای مرکب به واکههای بلند میانی، افراشتگی واکههای بلند میانی و ادغام آنها با واکههای بلند افراشتة ازپیش‌موجود، کاهش ارتفاع واکههای کوتاه افراشته به واکههای کوتاه میانی و نیز، تغییر جایگاه و ارتفاع واکة بلند مرکزی زبان در گذر از ایرانی باستان به فارسی امروز هستند. نتیجة این جابه‌جایی‌های زنجیری، ایجاد نظام واکهای متقارن‌تر به‌لحاظ تمایزهای کیفی واکههای ساده و در مقابل، ازمیان‌رفتن نقش واجی واکههای مرکب و واکههای بلند بوده است. تحولات نظام واکهای زبان فارسی طبق سازوکار نظریة محدودیت‌بنیاد بهینگی در تبیین تغییرات درزمانی، با تغییر در مرتبة محدودیت‌هایی توجیه می‌شود که ناظر بر وجود واکههای مرکب، واکههای بلند و واکههای میانی هستند و با محدودیت‌های کنترل‌کنندة تغییرات این واکه‌ها در تعامل‌اند. برونداد نهایی این تعامل در هر دورة (گونة) زبانی، واکة بهینة آن دوره است که برای گویشور آن منطبق بر درونداد است و تا زمانی که تغییر دیگری در واکه ایجاد نشود، در واجگان آن باقی می‌ماند. بازنمایی مراحل میانی تغییرات تدریجی واکهای مانند آنچه در مسیر تبدیل واکههای مرکب به واکههای ساده دیده می‌شود نیز، در رویکرد زنجیرة گزینه‌‌ها در این نظریه قابل‌‌توضیح است. |
| کلیدواژه ها |
| تغییرات آوایی، جابه‌جایی زنجیری، نظام واکهای، نظریة بهینگی، زبان فارسی |
| وضعیت: پذیرفته شده مشروط |
